Tarjimai hol

Muhammad ibn Muso Xorazmiy Markaziy Osiyoning qadimgi madaniy markazlaridan biri – Xorazmda tug‘ilgan. U fan tarixidagi ilk qomusiy olimlardan bo‘lib, dunyoga mashxur matematik va astronom sifatida tanilgan. Dastlabki bilimlarni Xivada olgan Xorazmiy keyinchalik faoliyatini Bag‘dodda davom ettiradi. Fan tarixidagi ilk akademiya – “Bayt ul-Hikma”da yetakchi olim va boshqaruvchi vazifasini o‘taydi.
Muhammad Xorazmiy qalamiga mansub 20 dan ortiq ilmiy asarlarning 10 tasi to‘liq yoki qisman holda bizgacha yetib kelgan. Bular ichida: “Al-jabr val-muqobala hisobi haqida qisqacha kitob” – algebraga, “Hind hisobi haqida kitob” yoki “Qo‘shish va ayirish haqida kitob” – arifmetikaga, “Kitob surat-ul arz”– geografiyaga, “Zij”, “Usturlob bilan ishlash haqida kitob”, “Asturlob yasash haqida kitob”, “Usturlob yordamida azimutni aniqlash haqida”, “Kitob ar-ruhoma”, “Kitob at-tarix”, “Yahudiylarning taqvimi va bayramlarini aniqlash haqida risola” – astronomiya, tarix va etnografiyaga oid asarlar xisoblanadi. Xorazmiyning arifmetik risolasi original shakl - arab tilida saqlanib qolmagan, faqat bir nusxadagi lotincha tarjimasi mavjud. Ushbu risolada Xorazmiy birdan to‘qqizgacha bo‘lgan raqamlar va nol yordamida istalgan sonni yozish, ular ustida 4 arifmetik amalni bajarish, kvadrat ildiz chiqarish qoidalarini batafsil izohlab bergan. Shu tarzda, Arab Sharqi IX boshida noldan foydalanib, o'nlik pozitsion sonlar tizimi haqida ma'lumot oldi. XII asr o'rtalarida risolaning lotin tiliga tarjimasi tufayli Xorazmiy tomonidan ishlab chiqilgan usul avval Evropada, keyin butun dunyoda tarqaldi. “Al-jabr val-muqobala”dagi "Algorizmi" so'zi Xorazmiy nomining lotinlashtirilgan versiyasi bo'lib, fanda keng qo'llaniladigan "algoritm" atamasiga aylandi. Hozirgi vaqtda algoritm tushunchasi nafaqat arifmetika, balki matematik mantiq, dasturlash, hisoblash, ya’ni algoritmik jarayonni ifodalovchi har qanday aniq ko’rsatma bilan bog'liq. Nol - zamonaviy dasturlash, axborot va kompyuter texnologiyalarining asosiy ramzi. "Kitob al-muxtasar fi hisab al-jabr va l-mukabala"ning tarjimasi jarayonida arabcha "al-jabr" so'zi lotinlashtirilgan "algebra"ga aylandi va matematikaning yangi sohasi - algebraga nom berdi. Shunday qilib, Xorazmiy zamonaviy algebraga asos soldi.
Muhammad Xorazmiyning “Zij” astronomik kitobida hind, fors, yunon va O‘rta Osiyo astronomik an’analari umumlashtirilgan. Quyosh, Oy, beshta sayyora harakatlari, matematik geografiya, trigonometriya, Quyosh va Oy tutilishi masalalari yoritilgan. 1126 yilda asar lotin tiliga tarjima qilingan. 
Xorazmiy geografiya sohasiga ham muhim hissa qo‘shgan. U tuzgan “al-Ma’muniya” xaritasi o‘rta asrlarda yerning obod choragi tasvirlangan birinchi geografik xarita bo‘lib, Xorazmiy boshchiligida halifa al-Ma’mun (813-833) saroyi devoriga rangli qilib ishlangan. O'rta asrlar musulmon kartografiyasining an'analari Xorazmiy xaritasiga borib taqaladi.
Shunday qilib, Xorazmiyning ilmiy me’rosi o'rta asrlar fanlarni yangi bosqichga ko'tardi, olimning faoliyati astronomiya, geografiya, tarix rivojlanishiga turtki bo‘lib, jahon ommasi tomonidan e’tirof etiladi. Olimning asarlari astronomiya, geografiya, tarix rivojiga turtki bo‘ldi, jahon fanini yangi atamalar bilan to‘ldirdi. Xorazmiy nomi Oydagi kraterga berilgan.